1. Giriş
Bir ticari organizasyonun başka bir ticari organizasyona dönüşmesi tür değişikliği olarak tanımlanmaktadır. Şirketlerin tür değiştirmesi kanunda gösterilen bir hukuki yapıdan başka bir hukuki yapıya dönüştürülmesi şeklinde gerçekleştirilmektedir.
Sermaye şirketlerinde tür değiştirme, ticaret şirketinin hedefleri doğrultusunda alınan kararın uygulanmasıdır. Özellikle mevcut statüleri daha kapsamlı girişimlere olanak vermeyen şirketler, sermayelerinin etkinliğini arttırmak, kişisel sorumluluk sınırlarını daraltmak, kredi limitlerini yükseltmek, bazı vergilendirme avantajları ve teşvik tedbirlerinden yararlanmak gibi nedenlerle hukuki şekillerinde değişiklik yapmak istemektedir.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 180 ila 194. maddelerinde “tür değişikliği” hususu düzenlenmiştir. Söz konusu kanunun 180. maddesinde "Bir şirket hukuki şeklini değiştirebilir. Yeni türe dönüştürülen şirket eskisinin devamıdır." denilmektedir. Buradan anlaşılan odur ki; Yeni türe ait şirketin kuruluş işlemi normal bir şekilde gerçekleşecek, yeni kurulan şirket eski şirketin devamı olacak ve hak ve yükümlülüklerde külli halefiyet söz konusu olacaktır.
2. Tür Değişikliği İçin Yapılacak İşlemler
Limited şirketin anonim şirkete dönüşümünde ticaret hukuku yönünden bazı işlemlerin sıra ile yapılması gerekmektedir. Bu işlemler;
1- Yönetim Organı Tarafından Karar Alınması,
2- Bilanço veya Ara Bilanço Çıkartılması,
3- Tür Değiştirme Planının Hazırlanması,
4- Tür Değiştirme Raporunun Hazırlanması,
5- Özvarlığın Hesaplanması,
6- Tescile Tabi Aktiflerin Değer Tespitinin Yapılması,
7- Tür Değiştiren Şirketin Tür Değiştirme Planının/Raporunun Ortakların İncelemesine Açılması,
8- Genel Kurulun Tür Değiştirme Planını Onaylaması ve Nisaplar,
9- Tescil ve İlan işlemleridir.
2.1. Yönetim Organının Karar Alınması
6102 sayılı TTK’da belirtilmiş olmamasına rağmen öncelikle şirket yönetim organı tarafından tür değiştirme yönünde karar alınması gerekmektedir. Söz konusu kanuna göre limited şirketlerde yönetim organı müdür/müdürler kuruludur.
2.2. Ara Bilançonun Çıkarılması
Limited şirket Müdür/ Müdürler Kurulu tarafından belirlenen tarih itibariyle şirketin envanter dahil bütün gelir, gider ve muhasebe işlemlerinin bitirilerek bilanço ve gelir tablosu çıkarılması gerekmektedir.
2.3. Öz Varlığın Hesaplanması ve Tespit Raporunun Düzenlenmesi
Öz varlık denetimi özellikle duran varlıklardan tescile tabi olanların tapu ve trafik tescil belgesi gibi belgelerle kontrolünün yapılması gerekmektedir. Tür değiştirmeye esas bilanço üzerinden Yeminli Mali Müşavir veya SMMM tarafından hazırlanmış öz varlığı tespit eden bir rapor düzenlenmesi gerekmektedir.
2.4. Anonim Şirket Esas (Ana) Sözleşmesinin Hazırlanması
TTK’nın 184/1. maddesi gereğince anonim şirket kuruluş işlemleri tamamlanarak anonim şirket ana sözleşmesinin düzenlenmesidir. Hazırlanacak ana sözleşme, tipik kuruluş sözleşmesinden iki noktada farklı özellik taşır. Bu farklı özellik kuruluşa ve sermayeye ilişkin maddelerde yer almaktadır.
Kuruluşa ilişkin madde de şirketin; “… Ticaret sicili Müdürlüğünün ……. sayısında kayıtlı (X) Limited Şirketinin Türk Ticaret Kanunun 180 ila 193. Maddelerine göre tür değiştirmesi suretiyle kurulduğu” belirtilir.
Sermayeye ilişkin madde de; “sermayenin eski şirketin ödenmiş sermayesi olduğu, bunun da tür değiştirmeye esas 31.10.2012 tarihli ara bilançosunda ve ticaret sicilinde belli olduğu, halen limited şirket bünyesinde mevcut olan bu sermayenin Türk Ticaret Kanunu’nun 180 ila 193. maddeleri uyarınca anonim şirketin sermayesi olarak kabul edildiği" belirtilir.
Düzenlenen ana sözleşmenin kurucu ortaklar tarafından imza edilmesi ve notere tasdik ettirilmesi şarttır.
2.5. Tür Değiştirme Planının Hazırlanması
TTK’nın 185. maddesine göre şirketin müdür veya müdürleri tarafından yazılı şekilde tür değiştirme planı hazırlanması gerekmektedir. Tür değiştirme planının; şirketin tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanını, merkezini ve yeni türe ilişkin bilgileri, Anonim şirketin sözleşmesini ve ortakların tür değiştirmeden sonra anonim şirketteki sahip olacakları payların sayısına, cinsine ve tutarına ilişkin açıklamaları içermesi gerekmektedir.
2.6. Tür Değiştirme Raporunun Hazırlanması
TTK’nın 186. maddesine göre şirketin müdür veya müdürleri tarafından yazılı şekilde tür değiştirme raporu hazırlanması gerekmektedir. Tüm ortakların kararı ile küçük ve orta ölçekli şirketler tür değiştirme raporunun düzenlenmesinden vazgeçebilirler.
2.7. Tür Değiştirme Evrakının Ortakların İncelemesine Açılması
Limited şirketin Tür değiştirme planı, tür değiştirme raporu, son üç yılın finansal tabloları ve ara bilançosu şirketin merkezinde ortakların incelemesine sunulmalıdır. Tür değiştirmeye ilişkin evrakın incelemeye sunulduğu, her bir ortağa iadeli taahhütlü yazılacak mektupla bildirilmesi gerekmektedir. Bilgilendirmenin hazırlanacak bir mektupla elden dolaştırılmak suretiyle tebliğ etmekte mümkündür.
2.8. Genel Kurulun Onayı ve Nisap
Limited şirket Müdür/Müdürler Kurulunun, yukarıdaki işlemler tamamlandıktan ve ortaklara incelenme hakkı tanınmasından itibaren otuz gün sonra veya tüm ortakların kabul etmesi halinde daha önce, tür değiştirme planını genel kurulun onayına sunmaları gerekmektedir. Genel kurul hem toplanarak hem de toplanmadan yani sirküler karar (elden dolaştırma) şeklinde yazılı oy verilerek olabilir. Tür değiştirmeye ilişkin genel kurul kararı, sermayenin en az dörtte üçüne sahip bulunmaları şartıyla, ortakların dörtte üçünün kararıyla alınmaktadır.
2.9. Tescil ve İlan
Türk Ticaret Kanunu’nun 189/2 maddesine göre; Yönetim organı tür değiştirmeyi ve yeni şirketin sözleşmesini tescil ettirir. Tür değiştirme tescil ile hukuki geçerlilik kazanır. Tür değiştirme kararının Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunması gerekmektedir.
3. Sonuç
6102 sayılı TTK ile birlikte, gündeme gelen konulardan biri de limited ya da anonim şirketlerden, hangisinin daha avantajlı olduğuyla ilgilidir. TTK’da yer alan düzenlemeler doğrultusunda, limited ve anonim şirketleri kıyasladığımızda, anonim şirketler “daha avantajlı” gözüküyor. Özellikle vergi yasalarında yer alan bazı avantajlar da göz önüne alındığında, limited şirketi anonime şirkete çevirmekte büyük yarar vardır. Limited şirketlerin tür değişikliğine giderek anonim şirkete dönüşmesinin vergisel boyutu bir sonraki yazımızda ele alınacaktır.