224kablo
Köşe Yazıları

İŞYERİ KİRALARINDA KİRA ARTIŞ ORANININ BELİRLENMESİ

İşyeri kira bedelinin, kurum kazancının tespitinde 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesi ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6. ve 8. maddeleri uyarınca gider olarak kaydedilebilmesi, mükelleflerin çoğunu ilgilendirmesi ve yapılan küçük bir yanlışlığın bedelinin maddi olarak fazla olabilmesi nedenleriyle bu aydaki konumuzu işyeri kiralarında kira artış oranı hususuna ayırdık. 
1-) Kira Sözleşmesinde Açık Bir Hüküm Bulunmaması Durumu
Enflasyonist bir ortamda taraflar arasında imzalanan kira sözleşmelerinde kira bedelinin izleyen yıllarda hangi oranda artırılacağının ve şartlarının açıkça belirlenmesi önem arz etmektedir. Kira sözleşmelerinde bu oran ve mahiyeti açık bir şekilde yazılmadığı takdirde taraflar arasında ihtilaf çıkabilmektedir.
Taraflar arasında imzalanan kira sözleşmelerinde “Kira sözleşmesinin imza tarihinden itibaren 1 (bir) yıl sonra kira bedeli yıllık Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) oranında artırılacaktır” Şeklinde bir düzenleme bulunabilir. Ancak, metin dikkatle okunursa bu metinde bazı boşluklar bulunduğu hemen anlaşılabilir.
Böyle bir sözleşmede yer alan bu kira artış şartının tarafları bağladığı konusunda bir ihtilaf bulunmamaktadır. Ancak, sözleşmede sadece kira bedelinin yıllık ÜFE oranında artırılacağı akdedilmiş, bu oranın nasıl uygulanacağı hususunda bir düzenlenme yapılmaması önemli bir boşluktur. Mülk sahipleri bu boşluğu, eğer oran da işlerine geliyorsa sözleşme tarihine göre bir önceki yılın aynı ayının değişim oranına göre artırılması şeklinde doldurabilmektedirler. Ayrıca belirtmek gerekir ki, yukarıdaki metinde, sözleşmede kira bedelinin bir önceki yılın aynı ayının değişim oranına göre artırılacağına dair bir hüküm de bulunmamaktadır.
Bu nedenle, sözleşmede sadece ÜFE oranında artış yapılacağına dair bir düzenleme bulunmakta ve bunun nasıl uygulanacağı yönünde bir düzenleme yoksa Yargıtay 6. Hukuk Dairesinin 05.07.2011 gün ve E:2011/2371, K:2011/7449 sayılı kararına göre “12 aylık ÜFE değişim oranı ortalamasına göre artış oranının uygulanması gerekir.” Yargıtay’ın 6. Hukuk Dairesinin 26.09.2013 gün ve E:2013/12100, K:2013/13139 sayılı kararına göre, “YARGITAYın yerleşik uygulamalarına göre kira artışı endeksi olarak DİE’nin 12 aylık ortalamaya göre değişim oranını esas alan TEFE (2005 yılından sonrası için ÜFE) oranlarının esas ALINMASI GEREKİR.” 
Bu durumda, kira sözleşmesinde aksi yönde açık bir hüküm bulunmadığında belirlenen fiyat endeksinin on iki aylık ortalamalara göre değişim oranına istinaden kira artış oranının uygulanması gerekmektedir.  
2-) Kira Sözleşmesinin Yıllık Tüketici Fiyat Endeksindeki (TÜFE) Oniki Aylık Ortalamalara Göre Değişim Oranında Artırılması Hakkında
18.01.2019 tarih ve 30659 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 17/1/2019 tarihli ve 7161 sayılı Kanunun 56. maddesiyle, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 344. maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında yer alan “üretici fiyat endeksindeki artış” ibareleri “tüketici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim” şeklinde değiştirilmiştir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 344. maddesinin son haline göre “Tarafların yenilenen kira dönemlerinde uygulanacak kira bedeline ilişkin anlaşmaları, bir önceki kira yılında tüketici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim oranını geçmemek koşuluyla geçerlidir.” hükmü getirilmiştir.
Söz konusu hüküm uyarınca yıllık kira artışının 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 344. maddesinde yer alan hüküm uyarınca “Kira sözleşmesinin imza tarihinden itibaren 1 (bir) yıl sonra kira bedeli yıllık Tüketici Fiyat Endeksindeki (TÜFE) oniki aylık ortalamalara göre değişim oranında artırılacaktır”  Şeklinde düzenlenmesi gerekmektedir.
Ancak, 6098 sayılı Kanunun “İkinci Ayırım” başlığı “Konut ve Çatılı İşyeri Kiraları” alt başlığı altında kira bedelinin belirlenmesine ilişkin olarak düzenlenen 344. maddesinde yer alan hüküm konut ve işyeri kiralarını da kapsamakta ise de, 12.07.2012 gün ve 28351 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6353 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 53. maddesiyle, 31/3/2011 tarihli ve 6217 sayılı Yargı Hizmetlerinin Hızlandırılması Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun geçici 2. maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. 
“GEÇİCİ MADDE 2 – Kiracının Türk Ticaret Kanununda tacir olarak sayılan kişiler ile özel hukuk ve kamu hukuku tüzel kişileri olduğu işyeri kiralarında, 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 323, 325, 331, 340, 342, 343, 344, 346 ve 354 üncü maddeleri 1/7/2012 tarihinden itibaren 8 yıl süreyle uygulanmaz. Bu halde, kira sözleşmelerinde bu maddelerde belirtilmiş olan konulara ilişkin olarak sözleşme serbestisi gereği kira sözleşmesi hükümleri tatbik olunur. Kira sözleşmelerinde hüküm olmayan hallerde mülga Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır.”
Görüleceği üzere, işyeri kira sözleşmelerinde 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 344. maddesi 01.07.2020 yılına kadar uygulanamayacağından işyeri kiralarında halen sözleşme serbestisi geçerlidir. Kanun Koyucu tarafından 01.07.2020 tarihine kadar yeni bir düzenleme yapılmadığında ise bu tarihten itibaren işyeri kiralarında da 344. madde hükmü uygulanabilecektir.
SONUÇ
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 344. maddesinde 17/1/2019 tarihli ve 7161 sayılı Kanunun 56. maddesiyle yapılan değişiklikle, kira bedeli artışının bir önceki kira yılında tüketici fiyat endeksindeki (TÜFE) oniki aylık ortalamalara göre değişim oranını geçemeyeceği yönünde hüküm getirilmesi konut kiracıları adına çok olumlu bir gelişmedir. Aynı yöndeki bir düzenlemenin ekonomik sıkıntıların olduğu şu dönemde işyeri kiralarında da getirilmesi gerekmektedir. 
Ancak, halihazırdaki mevzuatta işyeri kiralarında sözleşme serbestisi geçerlidir. İşyeri kiralarında da kira sözleşmesi imzalanırken sözleşme serbestisi gereğince TÜFE, ÜFE ya da başka bir değer artış oranı kabul edilebilir. Hangi değişim oranı kabul edilirse edilsin dönemsel artışlardan olumsuz etkilenmemek adına “oniki aylık ortalamalara göre değişim oranını” nın uygulanacağını kabul etmekte mükellefler adına fayda vardır.