Günümüzde ticari faaliyette bulunan işletmelerin denetimi büyük önem arz etmektedir. Bu ay ki yazımızda denetimin önemini ve işletmelere sağladığı faydaları konu edineceğiz.
Denetimi, iktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyen sistematik bir süreç olarak tanımlayabiliriz.
Kurumların ve işletmelerin hukuk düzenine uygun faaliyette bulunup bulunmadıklarını belirlemek, çıkar ilişkisinde bulunan kişilere ve devlete hesap verme yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamak amacıyla kayıt ve belge düzeni getirilmiş; belirli dönemlerde faaliyetlerle ilgili sonuçların ilgili kişilere ve devlete raporlanması zorunlu tutulmuştur. Faaliyet sonuçlarının işletmelerle çıkar ilişkisinde bulunan kişiler ve devlet adına araştırılması yasalarla zorunlu hale getirilmiştir.
Denetim, iç denetim ve dış denetim olarak ikiye ayrılmaktadır. İç denetim kurum içi denetçiler eliyle yapılırken, dış denetim işletmeden bağımsız olarak faaliyette bulunan Bağımsız Denetçiler ve Yeminli Mali Müşavirler tarafından gerçekleştirilmektedir.
Yeminli Mali Müşavirler, işletmelere tam tasdik hizmeti ve denetim hizmeti sunarlar. Yeminli Mali Müşavirler tarafından yapılan tam tasdik hizmetinde işletmenin bütün gelir ve giderleri ile mali tabloları ve faaliyetleri incelenmekte ve sonucunda tam tasdik raporu düzenlenmektedir. Yeminli Mali Müşavir tarafından yapılan bu inceleme neticesinde işletme, Maliye Bakanlığına bağlı inceleme elemanları tarafından yapılacak bir incelemede karşılaşılması muhtemel hatalı işlemlere karşı korunmaktadır.
Yeminli Mali Müşavirlerce tam tasdik raporu düzenlenmiş firmalar ihbar ve özel durumlar müstesna olmak üzere Maliye Bakanlığınca incelemeye tabi tutulmamaktadır. Tam Tasdik yaptırmamış olan firmalar ise öncelikli olarak incelemeye tabi tutulabilmektedirler.
Tam tasdik hizmetinin vergi incelemesi riskini azaltmasının yanında, yanlış vergi uygulamalarının erken teşhisi ve düzeltilmesini sağlıyor olması da işletme için önemlidir. Ayrıca denetim çalışmaları sırasında tespit edilerek şirket yönetiminin dikkatine sunulan vergi planlama fırsatlarını da tasdik hizmetinin sağladığı önemli bir katma değer olarak değerlendirmek gerekmektedir.
Yeminli Mali Müşavirler, tam tasdik sözleşmesi imzaladıkları işletmelerin bütün işlemlerini aylık ve/veya üç aylık dönemler halinde denetlemektedirler. Bu denetim defter ve belgeler üzerinde yapılacak cari denetim şeklinde olmaktadır. Yıl içinde yapılan bu denetimlerde hatalı işlemler ve kayıtlar anında düzeltilmekte, telafisi güç zararların doğmasının önüne geçilmektedir. Tam tasdik hizmeti kapsamında, işletmenin mal ve hizmet temininde bulunduğu firmalar nezdinde de karşıt incelemeler yapılmaktadır. Yapılan bu karşıt incelemelerde, işletmenin mal ve hizmet temin ettiği firmaların gerçek faaliyeti olup olmadığı, satış faturalarını kanuni defterlerine hasılat kaydederek vergi dairesine beyan edip etmediği vb. hususlar tespit edilmek suretiyle daha sonra karşılaşılabilecek muhtemel sorunlar da ortadan kaldırılmaktadır.
Yeminli Mali Müşavirler, tam tasdik yaptığı firmaların tüm defter, kayıt ve belgelerini incelemek; tasdik işlemi ile ilgili işletme yöneticilerinden, iç denetçilerden ve diğer ilgililerden bilgi istemek; şirketin yönetim kurulu ve genel kurul toplantılarına katılmak ve bu toplantılarda istenildiği takdirde tasdik faaliyetini ve sonuçlarını ilgilendiren konularda açıklamalarda bulunmak yetkisine de sahiptirler.
Kamu idare ve müesseseleri, yeminli mali müşavirlerin tasdik konusu ile ilgili olarak isteyeceği bilgileri vermekle yükümlüdürler.
Ayrıca tasdik konusu ile ilgili olarak işletme ile birlikte yeminli mali müşavirlerde doğrudan ve müteselsil olarak sorumlu tutulmaktadır. Gerçeğe aykırı olarak yapılacak bir tasdik işleminde aynı zamanda yeminli mali müşavirin de gerek mali sorumluluğu gerekse de disiplin yönünden sorumluluğu bulunmaktadır. Bu durum ise yeminli mali müşavirin tam tasdik işlemini daha dikkatli bir şekilde vergi ve diğer sair mevzuata uygun şekilde yapmasını sağlamaktadır.
İhracat faaliyeti, indirimli oranlı teslim, ihraç kayıtlı teslim vb. hususlarla ilgili olarak katma değer vergisi iadesi almak isteyen firmalar, süresinde yaptırılan tam tasdik sözleşmesinin bulunması halinde herhangi bir sınırla karşı karşıya kalmadan KDV iade alacağının tamamını alabilmektedirler. Bu durum da şirketler için önemli bir avantaj sağlamaktadır. Tam tasdik sözleşmesi bulunmaması halinde ise belirlenen sınırları aşan iade talepleri vergi incelemesi sonucuna göre yerine getirilmektedir. Bu da hem daha maliyetli olmakta hem de zaman kaybına yol açmaktadır.
Yukarıda detaylı bir şekilde anlattığım tam tasdik hizmetinden faydalanmak isteyen şirketlerin Ocak ayı içinde Yeminli Mali Müşavirle tam tasdik sözleşmesi imzalaması önem arz etmektedir. Vergi otoritesiyle barışık olmak, sağlıklı büyümek ve kurumsal bir yapı kazanmak isteyen şirketlerin, Yeminli Mali Müşavirlerden tam tasdik hizmeti ve/veya vergi danışmanlığı/denetim hizmeti almaları çok önemlidir. Yıl içinde yapılan hatalı işlemler ve kayıtlar dolayısıyla, vergi mevzuatı ve sair mevzuat karşısında ilerde hoş olmayan sürprizler ile karşılaşılmaması için alanında uzman kişilerle çalışmak önem arz etmektedir.