1) RoHS Nedir?
Restriction of Hazardous Substances (Zararlı Malzemelerin Kısıtlanması), kısaca RoHS şeklinde ifade edilmektedir. RoHS, Elektrik Elektronik Ekipmanlarda (EEE) insan sağlığına ve çevreye zararlı olan kimyasalların kullanımını kısıtlayan bir yönetmeliktir.
2) RoHS Direktifi Tarihçesi
EEE'lerin kullanımının yaygın hale gelmesiyle insan sağlığı ve çevrede oluşan olumsuz etkilerden dolayı bu ürünleri denetleyen bir yönetmeliğin doğması zaruri hale gelmiştir. RoHS ilk kez 2003 yılında Avrupa Konseyi tarafından kabul edilmiştir. Kabul edilen yönetmelik, 2002/95/EC yönetmeliği olarak da bilinmektedir.
Avrupa Komisyonu tarafından 2011/65/EU olarak numaralandırılan ve RoHS 2 olarak bilinen yönetmelik, 2011 yılında kabul edilmiştir. RoHS 2, RoHS 1’den farklı olarak CE işaretlemesi kapsamında yer almıştır. Kısaca CE işaretlemesi, Avrupa'ya sunulan ürünlerin tabi olduğu tüm standartlara uygunluğunu gösteren ve bu pazarda serbest dolaşımını sağlayan bir kimlik belgesidir. Bu yüzden üreticiler veya ithalatçılar, CE işaretlemesi yapmadan önce RoHS uyumluluğunu sağlamakla yükümlüdür.
22 Temmuz 2019 tarihinden itibaren 2015/863 numaralı yönetmelik olarak bilinen RoHS 3 dev-reye girmektedir. RoHS 3 ile birlikte daha önce EEE’lerde kullanımı kısıtlı olmayan dört adet kimyasal kısıtlı malzemeler listesine eklenmektedir. Böylece RoHS kapsamında kısıtlı kimyasal sayısı 10’a çıkmaktadır. Bunun yanında, RoHS kapsamında olan on kategoriye ek olarak bir kategori daha kısıtlama listesine dahil olmaktadır.
4) RoHS 3 Direktifinin Uygulandığı Ürünler
• Kategori 1: Büyük ev aletleri – soğutucular, çamaşır makineleri, klimalar,…
• Kategori 2: Küçük ev aletleri – kahve makineleri, saç kurutma makineleri, ütüler,…
• Kategori 3: İletişim ekipmanları – bilgisayarlar, yazıcılar, fotokopi makineleri, telefonlar, antenler,…
• Kategori 4: Tüketici ekipmanları – Televizyonlar, DVD oynatıcıları,…
• Kategori 5: Aydınlatma ekipmanları – Kompakt florasan lambalar, düz florasan lambalar, düşük basınçlı sodyum lambaları,…
• Kategori 6: Elektrik elektronik aletler – Matkaplar, testereler, dikiş makineleri,…
• Kategori 7: Oyuncaklar, eğlence ve spor malzemeleri – Video oyunları, elektrikli tren veya araba setleri, elde oynanan oyun konsolları,…
• Kategori 8: Tıbbi cihazlar – Radyoterapi ekipmanları, kardi-yoloji ekipmanları, diyaliz ekipmanları,…
• Kategori 9: Endüstriyel gözlem ve kontrol ekipmanlarını kapsayan tüm gözlem ve kontrol ekipmanları – Duman dedektörleri, termostatlar, ısıtma regülatörleri,..
• Kategori 10: Otomatik tutucular – Sıcak içecekler için otomatik tutucular, katı ürünler için otomatik tutucular,…
• Kategori 11: Yukarıdaki kategorilerde yer almayan tüm EEE’ler – diğer kategorilerde değerlendirilmeyen tüm elektronik ve elektrikli cihazlar, 2 tekerlekli elektrikli araçlar; e-sigaralar, 250V çalışma voltajından düşük elektrik kabloları dahil.
5) Kısıtlı Kimyasalların Çevre ve İnsan Sağlığına Zararları Nelerdir? EEE’lerde Kullanılması Ne Tüm Olumsuzluklar Doğurur?
• Kadmiyum : Elektronik cihazlarda, araç akülerinde, metal kaplamalarda ve pigmentlerde kullanılır. (Çoklu organ sistemlerini etkiler, kanserojendir)
• Kurşun : Lehim, kurşun-asit bataryalarda, elektronik bileşenlerde, kablo kılıflarında, röntgen ekranlamasında ve katod ışınlı tüplerin camlarında kullanılır. (Sinir ve böbrek sistemlerini etkiler, kanserojendir)
• Civa : Pillerde, anahtarlarda ve termostatlarda ve floresan lambalarda kullanılır. (Çoklu organ sistemlerini etkiler, kanserojendir)
• Krom VI: Kaplamalarda, boyalarda ve pigmentlerde kullanılır. Bazı krom formları toksik olmasa da, VI değerlikli krom, çoklu organ sistemlerinde toksik etkiler yaratabilir.
• Polibromürlü Bifeniller (PBB) : Bilgisayar monitörü ve TV plastik muhafazalarında bulunan alev geciktiricilerdir. Buharlaşma yoluyla iç mekan tozunda ve havada bulunurlar. (Endokrin sistemi etkiler, kanserojendir)
• Polibromürlü Difenil Eterler (PBDE) : Alev geciktirici olarak plastiklere eklenir. (Endokrin
sistemi etkiler, kanserojendir)
• Bis(2-etilhekzil)ftalat (DEHP): DEHP'ler elektrik kablolarında ve tıbbi borularda PVC ve vinilizolasyonlarda plastikleştirici olarak kullanılırlar. (Bağışıklık ve üreme sistemlerini etkiler, kanserojendir)
• Benzil Bütil Ftalat (BBP) : Kablo izolelerinde PVC ve vinili plastikleştirmek için, yapıştırıcı ve kaplamalarda kullanılır.
• Dibütil Ftalat (DBP) : DBP'ler elektrik kablolarındaki PVC ve vinil izolasyonlarını plastikleştirmek için kullanılan di-n-phtalate ailesinin bir parçasıdır.
    • Diizobütil Ftalat (DIBP) : Kabloların izolasyonunda PVC ve vinili plastikleştirmek için kullanılır.
Yukarıdaki kimyasalların insan sağlığına ve çevreye etkileri göz ardı edilemeyeceği için RoHS zorunlu olarak doğmuştur. Gelecek nesiller için; üreticiler üretimde, tüketiciler ürün seçiminde malzeme içeriklerinin gerekli standartlara ve yönetmeliklere uygun olup olmadığına dikkat etmelidir. Olumsuzlukların önlenmesi için özellikle son kullanıcılar bilinçlendirilmelidir.
6) Ürünlerin RoHS’a Uygun Olduğu Ürün Üzerinde Nasıl Gösterilir?
RoHS Avrupa Birliği tarafından onaylanmıştır. Bu yüzden Avrupa Birliği içerisinde ürünlerin serbest dolaşımını sağlamak için onaylanmış olan CE işaretlemesi RoHS yönetmeliğini de kapsamaktadır.
Bu işaretlemeler yasaklanmış değildir. Kullanımı zorunlu olarak belirtilmiş olan işaretlemeler de değildir, dolayısıyla legal de değildir. Bu yüzden ürünlerde CE işaretlemesinin yapılması, ürünlerin RoHS ile uyumlu olduğunu göstermek için yeterli olmaktadır.
Hacer MUTLU
Ar-Ge Mühendisi- Reçber Kablo A.Ş.